سالم، السيد عبد العزيز. قرطبة حاضرة الخلافة في الأندلس: دراسة تاريخية عمرانية أثرية في العصر الإسلامي. الاسكندرية: مؤسسة شباب الجامعة، ١٩٨٤، ٤٠٧ص.
Salim, al-Sayyid ʻAbd al-ʻAziz. Qurtubah Hadirat al-Khilafah fi al-Andalus: Dirasah Tarikhiyyah, ʻUmraniyyah Athariyyah fi al-ʻAsr al-Islami. Alexandria: Muʼassasat Shabab al-Jamiʻah, 1984, 407 s.
ÖZET
Endülüs Halifeliğinin Başkenti Kurtuba: İslam Çağında Tarih ve Şehir Arkeolojisi Çalışması
قرطبة حاضرة الخلافة في الأندلس: دراسة تاريخية عمرانية أثرية في العصر الإسلامي
Bu eser üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm, Kurtuba’nın Müslümanlarca fethinden sonra şahit olduğu tarihsel aşamaları ele almakta ve şehrin hem altın çağını hem de çöküşünü kapsamaktadır. Eser özellikle Emevî döneminde meydana gelen şehrin genişlemesi, ekonomik refah ve bilimsel, kültürel ve sanatsal zenginliğin boyutlarının altını çizerek başlamaktadır. Daha sonra şehrin çöküşüne ve Hristiyanların eline geçmesine yol açan farklı çatışmaları ve çeşitli komploları açıklamaktadır.
İkinci bölüm şehrin arkeolojik açıdan incelenmesine ayrılmış olup şehrin birçoğu savaş ve ihtilaflar neticesinde yok olan cami, pazar, kale, saray ve kütüphane gibi temel İslami simgelerinin ayrıntılı bir tasvirini sunmaktadır.
Üçüncü bölüm Kurtuba’nın hayatta kalmış mimarisi – özellikle hem tarihsel hem de sanatsal açılardan incelenen Büyük Cami – üzerinde yoğunlaşmaktadır.
Şehrin Müslüman tarihinin muhtelif yönlerini içeren eser, genel anlamda kapsamlı bir çalışmadır. Eser, yazarın atıfta bulunduğu – hem Arap-İslam kaynaklarını hem de yabancı dillerde yazılmış kitapları içeren – kaynakların zenginliğini ve çeşitliliğini de ön plana çıkarmaktadır. Yazar şehrin mimari yönüne özel bir ilgi göstermektedir. O, Kurtuba’nın simgelerinin, özellikle de Madinat al-Zahra gibi saltanat saraylarının uzun ve ayrıntılı tasvirlerini sunmaktadır. Bu, eseri, özel olarak Müslüman İspanya (Endülüs) mimarisi ve genel olarak İslam mimarisi çalışmalarına ilgi duyanlar için önemli bir kaynak hâline getirmektedir.
Sonuç olarak, eser ayrıntılı açıklamaların uygunluğunu anlamayabilecek uzmanlaşmamış okuyucular için münasip olmayabilir. İlginç bir şekilde, odak noktası mimari olmasına rağmen eserde şehrin hiçbir resmi yer almamaktadır. Son olarak eserin bir diğer kusuru, aynı bilgi birçok paragraf ve bölümde yeniden ortaya çıkabildiği için, tekrarlardır.
Meriam Ben Amor
Çeviren Hasan Çolak
