الكيالي، سامي. محاضرات عن الحركة الأدبية في حلب ١٨٠٠- ١٩٥٠. القاهرة: جامعة الدول العربية، معهد الدراسات العربية العالية، ١٩٥۷، ٢٥٥ص.
Al-Kayyali, Sami. Muhadarat ʻan al-Harakah al-Adabiyyah fi Halab, 1800-1950. Cairo: Jamiʻat al-Duwal al-ʻArabiyyah: Maʻhad al-Dirasat al-ʻArabiyyah al-ʻAliyah, 1957, 255 s.
ÖZET
Halep’teki Edebî Akım Üzerine Dersler (1880-1950)
محاضرات عن الحركة الأدبية في حلب ١٨٠٠- ١٩٥٠
Bu kitap, Suriyeli âlim ve edebiyat tarihçisi Sami al-Kayyali (1898-1972) tarafından, Kahire’deki lisansüstü Arapça Çalışmaları Enstitüsü’nün Edebiyat ve Dil Çalışmaları bölümünde ziyaretçi öğretim elemanı olarak bulunduğu 1956-1957 yıllarında ders olarak verilmiş makalelerin toplamından oluşmaktadır. Söz konusu dersler uzun ve aktif bir araştırma kariyerinin mahsulüdür.
Oldukça uzun olan giriş bölümü Halep tarihinin; şehrin tarihini yazan büyük tarihçiler ile bunların eserlerinin; Halepli entelektüel ve edebiyatçıların “Arap Kültürel Rönesansı”na yaptığı katkının ayrıntılı bir tarihsel açıklamasını sunmaktadır.
Sonraki beş bölüm on dokuzuncu yüzyılda Halep’te yaşamış ve eserler ortaya koymuş yedi büyük yazara hasredilmiştir. Beşinci bölüm Francis, Mariana ve ‘Abdallah al-Marrash ile ilgili üç başlıktan oluşmaktadır. Bu bölümler, biyografik açıklamaları söz konusu çığır açıcı yazarların eserlerini konu edinen titiz analizlerle birleştirmekte; onların ön ayak oldukları yenilikler, modernleştirici girişimler ile siyasal eylem ve ilişkilerinin yanı sıra modern Arap edebiyatı akımına sağladıkları katkıyı ön plana çıkarmaktadır. Ayrıca, bu bölümler söz konusu yazarların eserlerinden yapılmış önemli alıntıları içermektedir.
Yedinci bölüm, ağırlık merkezini yirminci yüzyıla kaydırmakta; diğer on yazarın biyografi ve eserlerine ışık tutmakta ve Halep’teki basın ve gazeteciliğin tarihi (1867-1950) ve kaydettiği gelişim hakkındaki ciddi bir inceleme ile sona ermektedir. Son bölüm yirminci yüzyılın ortalarında Halep’te hüküm süren edebî hayatı ve özellikle diğer sekiz yazarın eserlerinde temsil edildikleri şekliyle modern Arap edebiyatının belli başlı eğilimlerini modernistler ile gelenekçiler arasındaki gerilime özel bir vurguda bulunmak suretiyle tektik etmektedir. Kurumsal, kültürel ve sosyopolitik bağlamların kitapta yer alan makalelerin biçim ve içeriği üzerinde etkisi vardır. Bu durum, söz konusu makalelerin ders olarak verildiği akademik programın gereklilikleri ile uyumlu görünmektedir. Bu nedenle, edebî metinlerin siyasi ve toplumsal işlevlerine biçimsel ve estetik fonksiyonlarından daha fazla önem verilmiş olması modern okuyucu için bir sürpriz teşkil etmemelidir.
Kitap Halep’in Arap Rönesansı’nın doğuşuna ve gelişimine şahitlik eden bu dönemdeki aktif kültürel manzarasını yeniden inşa etmektedir. Kitap, yakın dinler arası ilişkilere sahip olan hareketli bir toplumu ve kadının sosyokültürel hayattaki öncülüğünü resmetmektedir.
Otared Haidar
Çeviren FatihTaştan