مرواريد، يونس. مراغه:‏ ‏افرازه‌رود از نظر اوضاع، طبيعى، اجتماعى، اقتصادى، تاريخى. تهران: ناشر ذکر نشده، ١٣۶٠، ٧١۵ص.

 

Murvarid, Yunus. Maraghah: Afrazahrud az Nazar-i Awzaʻ-yi, Tabiʻi, Ijtimaʻi, Iqtisadi, Tarikhi. Tehran: s.n., 1982, 715 s.

 

ÖZET

 

Doğal Çevresi, Toplumu, Ekonomisi ve Tarihi Açısından Merağa (Afrazehrood)

 

مراغه:‏ ‏افرازه‌رود از نظر اوضاع، طبيعى، اجتماعى، اقتصادى، تاريخى

 

Bu kitabın yazılmasındaki amaç, gelecek nesillerin Merağa şehri sakinlerinin tarihinden ve öyküsünden haberdar olabilmesini sağlayarak bir dizi tecrübenin unutulmasını önlemektir. İsminden de anlaşılacağı üzere, kitabın hedef okuyucu kitlesi, geniş bir yelpazeye yayılan araştırmacılardır. Kitabın tamamı göz önünde bulundurulduğunda, bu şehrin mimarisi ve edebiyatı üzerine daha fazla yoğunlaşıldığı görülür ve doğal olarak kitap mimarların yanı sıra Fars ve Türk edebiyatı sevenlerinin ilgisini daha çok çekecektir.

 

Kendisi de Merağa’nın yerlisi olan yazar, bir araştırmacının tarafsızlığını koruma konusunda oldukça özenlidir. Bu itibarla, incelemesini şehrin doğal çevresi, ekonomisi, kültürü, toplumu ve tarihi ile ilgili raporları ve belgeleri bir araya getirmekle sınırlandırmıştır. Bu, şehrin toplum, nüfus ve coğrafya niteliklerine hasredilen kitaptaki ilk bölümlerin geniş kısımlarının devlet bakanlıkları ve daireleri tarafından hazırlanan raporlara dayalı istatistikler ve grafiklerle doldurulduğu anlamına gelmektedir. Bununla birlikte, şehrin tarihî binalarını ele aldığında metnin üslubu mimari bir “ritm”e dönüşmektedir. Bu bölümde, yazar, her bir binanın biçimlenmesinde rol oynayan kültürel ögelerin tasvirlerine yer vermiştir. Bunun güzel bir örneğini Kümbet-i Kebûd (Gök Kümbet’i) hikâyesinde bulmak mümkündür. Bu hikâyede, Nasrettin Hoca, Hülagu Han’ın annesi ile birlikte diri diri gömülmekten zeki bir şekilde kurtulmaktadır. Kitapta buna benzer başka bazı örnekler de yer almaktadır. Aynı şekilde, kitap, şehrin çok iyi bilinen figürlerinin (ki bunlar genellikle yazarlar ve şairlerdir) hayatlarını hikâye ederken söz konusu figürlerin nesirlerinden ve şiirlerinden örnekler verir. Bu alıntılar metnin bütününe yayılan kuruluğu kısmen giderir. Farsça yazılmış olsa da, Türkçe alıntılarda çoğu yerde, çeviriye yer verilmemiştir.

 

Kitap orijinal belgelerin nüshalarını metne dâhil etmiştir. Fakat belirgin biçimlendirme ve baskı hataları da vardır. Kitabın tarihsel kısmının salt tasvirî bir yaklaşımı vardır. Bu yaklaşım olayları analiz etmekten kaçınmaktadır. Fakat olaylar Azerbaycan’daki demokratik hareketin nasıl biçimlendiğini açıklayacak şekilde sunulmuştur. Sembolik olarak metin, 12 Aralık 1945’in bir açıklamasıyla bitmektedir. O gün, Merağa demokratların eline geçmiş ve Azerbaycan hükümetinin Merağa bölgesindeki yönetimi başlamıştır.

 

Iradj Ismailpour Ghouchani

Çeviren Fatih Taştan

 

Esmailpour Ghouchani, Iradj. “Turkish abstract of 'of Maraghah (Afrazehrood) from the Perspectives Pertaining to its Natural Environment, Society, Economy, and History'". Translated by Çeviren Fatih Taştan. In Cities as Built and Lived Environments: Scholarship from Muslim Contexts, 1875 to 2011, by Aptin Khanbaghi. 261. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2014.

Muslim Civilisations Abstracts - The Aga Khan University

Public Domain