Мукимов, Р.С. История И Теория Таджикского Градостроительства. Душанбе: Контраст, 2009, 249с.
Mukimov, R.S. Istoriya I Tyeoriya Tadzhikskogo Gradostroitelʹstva. Duşanbe: Kontrast, 2009, 249 s.
ÖZET
Tacikistan Kentsel Gelişiminin Tarihi ve Teorisi
История И Теория Таджикского Градостроительства
560 sayfalık bu monografi 11 bölüm, bir kaynakça, küçük bir terimler sözlüğü ile bir resimler fihristi ve bir ekten oluşmaktadır. Kitap, Tacik kentsel alanlarının gelişiminin ardındaki teorinin araştırılıp incelenmesiyle başlamakta, Bronz Çağı’ndan başlayarak on dokuzuncu yüzyıla kadar süren bir tarihi kapsamaktadır. Mukimov bu konuyu SSCB’den bağımsızlığını kazandıktan sonra Tacik devletinin ulusal kimlik arayışına girdiği yönünde bir bakışla ele almaktadır. Şehirlere ve ülkenin mimarisine bakan yazar, bu unsurları Aryan medeniyetlerinin doğuşu ve değişen bir kentsel peyzaj yelpazesinde araştırarak Tacikistan’ı 1000 yıllık tarihi içinde tanıtmayı amaçlamaktadır.
Yazar Hint-Avrupa halklarının bölgeye göçünü ele almadan önce Orta Asya ülkelerindeki kentsel gelişimi etkileyen doğal, iklimsel, coğrafi ve sosyoekonomik koşullara göndermede bulunmaktadır. Mukimov Tacik ve İranlıları Aryanlar olarak düşünmekte ve dünyadaki keşiflerin büyük bir kısmı gibi kentsel gelişimin de bir Aryan fenomeni olduğunu iddia etmektedir.
Bu iddiasını kanıtlamak için Mukimov kendini modern Tacikistan’ın sınırlarıyla kısıtlamamakta, bunun yerine Orta Asya’nın başka bölgelerini de içeren tarihsel sınırlara işaret etmektedir. Antik Çağ mitolojisi ve dine göndermelerde bulunmakta, sonra da ilk şehirlerin planlarını sunarak ilk şehirlerin nasıl kurulduğunu açıklamaktadır. Altındepe ve Sarazm gibi ilk şehirlerde ve Margiana ve Baktriya’nın müstahkem yerleşimlerindeki karmaşık kentleşme süreçlerini betimlemektedir. Orta Çağları ve günümüzü de kapsamına almaktadır.
Mukimov genel tarihi ve Orta Asya’nın kentsel bölgelerindeki değişimleri ele aldıktan sonra bu bölgede sıklıkla kullanılmış olan bazı mimari ve imari yöntemlere de ışık tutmaktadır. Bölgeyi tek, birbirine bağlı bir bütün olarak inceleyen yazarın çalışması bölgesel gelişimin genel kurallarını açığa çıkarmayı amaçlamaktadır. Bazı ülkelerin karakteristik özelliklerine işaret edilmemiştir. Son kısımda Sovyet Tacik şehirlerinin (Duşanbe, Leninabad, Ura-Tybe ve Kulyab) gelişimlerine ve gelenekle modern Tacik ulusal kimliğini bağdaştırmaya çalışan mevcut yönetimin sorunlarına odaklanılmaktadır.
Her ne kadar Mukimov’un düşünceleri yeni olsa da aynı zamanda ideolojiktir de. Orta Asya kentsel gelişim kültürünün oluşmasında ve ilerlemesinde farklı etnik grupların – Özbekler, Türkmenler, Kazaklar ve diğerleri dâhil olmak üzere – rollerini göz ardı ediyor gibidir. Hint-Avrupa kabilelerinin doğuşu ve göçlerine odaklanan bir teorinin ayrıntılarına girmekle Aryanların kökenlerine dair başka akademik teorilere – örneğin Aryanların ilk kuzey Avrasya’da görüldükleri ve daha sonra güneye göç ettikleri düşüncesine – yeterince dikkat göstermemektedir.
Kitap; mimarlar, kentsel gelişim uzmanları, tarihçiler ve sanat tarihçileri dâhil olmak üzere geniş bir okuyucu kitlesini hedeflemektedir. Analitik tabloların, çizimlerin ve fotoğrafların kullanımı, okuyucunun Mukimov’un çalışmasını daha iyi anlayabilmesini sağlayacaktır.
Mukhimova Saodat
Çeviren Metin Yeğenoğlu