Doğru, Halime. XVIII. Yüzyıla Kadar Osmanlı Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Görüntüsü. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1995, 288 s.

XVIII. Yüzyıla Kadar Osmanlı Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Görüntüsü

Halime Doğru; Anadolu, Rumeli ve Kafkasya ile ilgili tahrir defterlerini temel alan tarihçiler tarafından hazırlanmış monografileri esas alarak, Anadolu’da Selçuklu Devleti ve Osmanlılar zamanında kent yaşamını incelemiştir. Derleme niteliği taşıyan bu çalışma genel olarak monografilere dayanmakla beraber gerekli hâllerde arşiv belgelerine de başvurmuştur.

Kitap Anadolu kentlerin tarihinin Neolitik çağdan başlayarak XI. yüzyıla kadar kısaca tartışıldığı bir giriş bölümüyle başlamaktadır. Kentlerin sosyal ve ekonomik durumunu ele almaktadır. Yazar, Anadolu’da Selçuklu kentlerinin sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamını tartışmakta, bunu da Osmanlı kentlerinin incelemesi takip etmektedir. Kitabın adının Osmalı kentleri ile ilgili olmasına rağmen kitabın yarıya yakınının Selçuklu kentlerine ayrılmış durumdadır.

Anadolu Selçuklu kentlerinin anlatıldığı bölümde bu kentlerin fiziksel yapıları, yönetim şekilleri, dinî kurumları, sağlık, sosyal yardım ve öğretim kurumları, gelir kaynakları, ulaşım ve ticaret, vakıflar ve halkın özellikleri tartışılmıştır.

Kitapta daha geniş yer tutan ikinci kısım ise XVIII. yüzyıla kadar Osmanlı kentlerinin sosyal ve ekonomik görüntüsünü konu edinmektedir. Bu bölümde de Osmanlı kentlerinin fiziki görüntüsü, ekonomik durumu ve vergi sistemi, ticaret, farklı meslek gruplarındaki örgütlenme ve denetim, gayrimüslimlerin durumu, kentlerdeki idari ve hukuki düzen gibi konular hakkında bilgi verilmektedir.

Ayrıca kitapta çeşitli ilgi çekici minyatür, harita ve gravür de yer almaktadır. Bu görsel materyallerin konu içinde sunulması kitabı daha ilgi çekici bir hâle getirebilirdi. Eksikliklerine rağmen kitap değerli bir referans kaynağıdır. 

Kitap önemli Türk tarihçilerinin orijinal belgelere dayanan çalışmalarını derlemektedir. Arşivlere ulaşamayan zamanı kısıtlı araştırmacılar için ve konu hakkında genel bilgi edinmek okuyucular için gerekli bir eserdir.

Ecehan Koç