.یوسفی نیا، علی اصغر. تاریخ تنکابن محال ثلاث. تهران: نشر قطره، ۱۳۷۱، چاپ دوم، ۷٠۵ص
Yusufiʹniya, ʻAli Asghar. Tarikh-i Tunukabun: Mahal-i Salas. Tehran: Nashrah-i Qatrah, 1991/1992, 2. baskı., 705 s.
ÖZET
Tunukabun’un Tarihi: Üç Bölge
تاریخ تنکابن محال ثالث
Tarikh-i Tunukabun okuyucuyu Tunukabun topraklarıyla tanıştırmayı amaçlamaktadır. Bu topraklar daha önce Tunukabun’un bir parçası olan Ghalamro’nun bazı bölümlerini, diğer bir ifadeyle Kojur ve Kelarestagh bölgelerini içermektedir. Bu eyaletler Üç Bölge olarak bilinmekte olup Gilan ve Mazandaran eyaletlerinin arasında yer almaktadır. Eyaletler arasındaki ortak coğrafi, kültürel ve etnik bağlantılar dolayısıyla kitap boyunca hem Gilan hem de Mazandaran’daki siyasi ve askerî olaylar takip edilmeye çalışılmaktadır. Bu olaylar tarih öncesi ve efsanevi dönemlerden başlamakta ve İran’daki İslami Devrim’in hemen öncesindeki döneme kadar devam etmektedir. Bu çok geniş zaman dilimi içerisinde Anayasal Devrim, Orman Hareketi ve Tunukabun’daki Tudeh Partisi’nin yükselişi ve düşüşüne özel bir yer verilmektedir.
Kitabın belirtilen amaçlarından bir diğeri, bu bölgede yaşayan insanların etnik kimliklerini ortaya koymaktır. Gerçekten de, yüzden fazla farklı kaynağı gözden geçiren yazar bu bölge insanlarının etnik kimliklerini sunmaya çalışmıştır.
Kitabın birinci bölümü öncelikli olarak ırk, tarih öncesi antropoloji ve biyolojik antropoloji tartışmalarına ayrılmıştır. Bu kısımlar, özellikle “Kas” etnik grubu dikkate alındığında, kullanılan kaynakların bu kısımda ulaşılan mübalağalı sonuçları desteklememesi sebebiyle ihtiyatlılık bakımından oldukça eksiktir. Çalışmanın geri kalanında da sürekli olarak Dialemah halkının cesareti ve savaşçı niteliklerinden bahsedilmektedir. Dirençlilikleri ile yabancı kuvvetlere, merkezi hükümetlere ve içsel hareketlere karşı koymalarına dair tasvirler yazarın ana ilgi alanını oluşturmaktadır.
Kitabın ikinci yarısı Anayasal Devrim sırasındaki ve sonrasındaki yaklaşık 50 yıllık süreçte gerçekleşen olaylara yoğunlaşmaktadır. Bu kısımlarda Tunukabun’un toplumsal hareketlerin oluşum ve devamlılığının sağlanmasında oynadığı rollere ışık tutulmaktadır. Kendisi de Tunukabunlu olan yazar, bazı durumlarda kendi hayatından ve çevresinde bulunan kişilerin hayatlarından içerikleri ve hatıraları özet biçimde kitaba dâhil etmiştir.
Kaynak ve referansların hepsi ya Farsçadır ya da Farsça’ya tercüme edilmiştir. Birincil kaynak örnekleri sözel kaynaklar ile Anayasal Devrim sırasındaki olaylara dair bir elyazması kitaptan kısa bölümler içermektedir. Kitabın metni akıcı olup odak noktasını yabancı istilaları, siyasal çatışmalar ve yerel karışıklık ve isyanlar üzerine tutmaktadır. Kitap çok nadir olarak Tunukabun’un coğrafyası ve kültürüne yer vermektedir. Kitabın hedeflediği ana okuyucu kitlesi Hazar Denizi’nin güney kıyılarının siyaset, tarih ve nüfusuna ilgi duyanlardan oluşmaktadır.
Iradj Ismailpour Ghouchani
Çeviren Metin Yeğenoğlu