الخوري، عيسى أسعد و الخوري، منير. تاريخ حمص: من أقدم أدوارها إلى الآن، أو، تاريخ أربعة آلاف سنة و نيف، من سنة ۲۳۰۰ق م إلی سنة ۱٩٤٠م. حمص: مطبعة السلامة، ۱٩٤۰م، مجلدان، ١٠٥۲ص.
Al-Khuri, ʻIsa Asʻad ve al-Khuri, Munir. Tarikh Hims min Aqdam Adwariha ila al-’An, aw, Tarikh Arbaʻat Alaf Sanah wa-Nayyif, min Sanat 2300 QM ila Sanat 1940 M. Homs: Matbaʻat al-Salamah, 1940, 2 cilt, 1052 s.
ÖZET
Humus’un Tarihi: Erken Devirlerden Günümüze yahut MÖ 2300’den MS 1940’a kadar Dört Asırdan Fazla bir Tarih
تاريخ حمص: من أقدم أدوارها إلى الآن، أو، تاريخ أربعة آلاف سنة و نيف، من سنة ۲۳۰۰ق م إلی سنة ۱٩٤٠م
Bu kitap Humus’un antik zamanlardan MS 1940 yılına kadarki tarihini kapsamaktadır. Aynı zamanda şehrin en önemli kişi ve olaylarını da sunmaktadır. Bu araştırma projesi ʻIsa Asʻad al-Khuri tarafından başlatılmış ve MS 1940 ve 1977 tarihleri arasındaki dönemi ekleyen oğlu Munir tarafından devam ettirilmiştir.
Yazarlar kitabı kronolojik olarak düzenlemiş ve her biri 500 sayfa olan iki cilde ayırmıştır. Birinci cilt Humus’un İÖ 2300’den MS 622 yılında İslam’ın ortaya çıkışına kadarki tarihini içermektedir. Bu bölüm, on döneme ayrılmış otuz yüzyılı içermektedir: Eski Amalek, Amurru, Hitit, Fenike, Asur, Selevkos, Roma, Palmira, Bizans, Gassani dönemleri, Humus’ta Hristiyanlığın yayılışı ve İslam öncesi dönemde Humus. İkinci cilt, Humus’un İslam’ın ortaya çıktığı MS 622 yılından modern dönemlerde MS 1977 yılına kadarki tarihini incelemektedir. İslam’ın yükselişini, Hilafetin ilk dönemlerini, Osmanlı dönemini, İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar kapsayan bu bölüm politik, ekonomik, toplumsal ve idari konuları ele almakta ve şehrin temel figürlerini sunmaktadır.
ʻIsa Asʻad al-Khuri, tarihçinin görevinin önemi ile güvenilir bir çalışma oluştururken karşılaştığı güçlüklerin altını çizmektedir. Metodolojisini açıklamış ve yararlandığı kaynaklara değinmiştir ki bunlar arasında mitler, ulusal gelenekler ve yeni keşfedilmiş olan eski harabeler bulunmaktadır. Aynı zamanda birincil ve ikincil kaynaklara da başvurmuştur.
Eldeki kitap Humus üzerine yazılmış az sayıdaki kapsamlı tarih kitaplarından biridir. Her ne kadar akademik bir kitap olsa da, dili güzel, yalın ve uzman olmayanların anlayabileceği kadar açıktır. Dahası, kronolojik olarak düzenlenmiş olması kitabın takip edilmesini kolaylaştırmaktadır.
Ne yazık ki, kitabın ikinci cildi okuyucunun ele alınan bölgeleri coğrafi olarak konumlandırmasına ve tasvir edilen yerlerle ilgili kuvvetli bir fikir edinmesini sağlamasına yardımcı olabilecek resimler ve haritalar içermemektedir.
Genel olarak kitap Humus’un tarihini araştırmak isteyen akademisyenler olduğu kadar akademi dışındakiler için de iyi bir kaynaktır.
Tareq Razzouk
Çeviren Metin Yeğenoğlu
