جاباني، محمد. سرزمین و مردم قوچان. مشهد: نشر اطلس، ١٣٨۵، ٣٨٧ص.
Jabani, Muhammad. Sarzamin va Mardum-i Quchan. Mashhad: Nashr-i Atlas, 1985, 387 s.
ÖZET
Kuçan’ın Arazi ve Ahalisi
سرزمین و مردم قوچان
Bu kitapta, Muhammad Jabani, yaptığı mülakatlar ile yerel kaynaklardan uzun yıllar neticesinde topladığı ve kendi fikirleri ile harmanladığı belgelerden hareketle “Kuçan’ın Arazi ve Ahalisi” adlı bir portre çalışması sunmaktadır. Her ne kadar bu portre yazarın kendi doğduğu şehre olan bağlılığı nedeniyle etnik gerilimlerin yol açtığı hasarlarından bağımsız değilse de, yalnızca kendi kültürünü sevenler tarafından dile getirilebilecek türden ayrıntılı bilgiler içermektedir.
İlk üç bölüm Kuçan’ın kuruluşunu; Khabushan ve Ustuva da dâhil olmak üzere bölgenin eski vilayetlerinin ve şehirlerinin tarihini tasvir etmek için tarihsel kitaplara dayanmaktadır. Fakat bu kaynakların kullanımı yalnızca kitapların isimlerinin listelenmesi ile sınırlı kalmıştır.
Dördüncü bölüm “Yeni Kuçan” başlığını taşımakta olup şehrin ve şehre yakın muhitlerin tasviri ile başlamaktadır. Söz konusu bölüm Kuçan’daki ticaret, yiyecek ve giyecek sektörlerinin ayrıntılı açıklaması ile devam etmektedir; o kadar ki, şehirdeki dükkânların çoğu adresleri ile birlikte listelenmiştir. Bununla birlikte, kitap, “Kuçan Kızlarının Satılma Hikâyesi”ni kendi kapsamının dışında görmektedir.
“Kültür Süreci” başlıklı beşinci bölüm okullar ve kütüphanelerle ilgili istatistikler üzerinde durmakta ve çok sayıda çağdaş sanatçının incelenmesi ile bitmektedir.
Kitabın altıncı bölümünde, dil ve âdetler ele alınmaktadır. Yedinci bölüm yerel sporlar ve oyunlar üzerinde yoğunlaşmaktadır ki bu bölümün son kısmı dikkate değer sayıdaki yerel oyunların ayrıntılı tasvirlerini içermesi hasebiyle kitabın belki de en önemli kısmıdır.
Kitaptaki diğer bölümler hükümetin yaptırdığı nüfus sayımlarına ait verilerin yanı sıra etnik ve ırksal grupları; bölgenin iklimini ve coğrafyasını gözden geçirmektedir. En nihayet, son bölüm bütün mezraların incelemesi ile tamamlanmaktadır. Söz konusu mezraların tasvirleri dâhilinde Kuçan halkının inançları ve gelenekleri ile ilgili dikkat çekici bilgiler bulunmaktadır.
Bir bütün olarak bakıldığında, bu kitap önemli olan meselelere kıyasla görece önemsiz meselelere kimi zaman daha fazla sayfa ayrılacak şekilde düzenlenmiş ve biçimlendirilmiştir. Önemli meseleler ya kısmen göz ardı edilmiş, ya tamamıyla görmezden gelinmiş ya da beklenmedik bölümlerde ansızın ortaya çıkmıştır.
Iraj Esmailpour Ghouchani
Çeviren Fatih Taştan