Alada, Adalet Bayramoğlu. Osmanlı Şehrinde Mahalle. İstanbul: Sümer, 2008, 247 s.
ÖZET
Osmanlı Şehrinde Mahalle
Ağırlıklı olarak yazarın 1989’da Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne sunduğu doktora tezine dayanan bu çalışma Osmanlı’da ‘mahalle’ konusuna odaklanmaktadır.
Eser dört bölümden oluşmaktadır. Bunlardan ‘Şehri Miras’ başlıklı ilki Eski Türkler, Bizanslılar, Müslümanlar, Anadolu Selçukluları ve Osmanlılar’da şehir konularını incelemektedir. Bu tarihsel girişten sonra yazar vakıflar, esnaf örgütleri ve mahalle konularının analizine geçmektedir. Alada’nın Osmanlı mahallesinin ayrıntılı bir tahkikine girişmesi ancak üçüncü bölümde gerçekleşmektedir. Yazar mahalle kavramına yönelik genel bir bakıştan sonra mahallenin Osmanlılar için önemini birçok açıdan irdelemektedir. Bu bölüm beş alt başlığa ayrılmaktadır. Birincisi iktisadi yapı ve ilişkilere yoğunlaşarak Osmanlı toplumsal yapısında mahallenin yerini incelemekte ve İslam dinî, örfi hukuk ve toplumsal kültürün belirleyici rolüne temas etmektedir. İkinci alt başlık mahallenin tüzel kişilik ya da sivil toplum birimi olma meselesine değinmektedir. Alada, mahallenin fiziki ve demografik özelliklerinden sonra mahalledeki toplumsal yapı ve ilişkilerle ilgilenmektedir. Kendisi bu çerçevede zincirleme kefillik, ortak sorumluluk ve komşuluk hukuku kavramlarını incelemektedir. Son olarak idari bir birim olarak mahallenin kurumsal yapısını araştıran yazar, bu alt başlıkta toplumsal ve idari bir merkez olarak cami, mahalledeki yönetsel örgütlenme ve mahalle için özerk ve bütüncül bir kaynak olarak Avarız Akçası Vakfı’na dikkat çekmektedir. Dördüncü bölüm geleneksel mahallenin 19. yüzyıldan itibaren yaşadığı değişime odaklanmaktadır.
Her ne kadar yazar eserini, genel olarak mahalleye ilişkin bazı güncel meselelerle bağlantılı olarak sunsa da, bu eserden en çok Osmanlı İmparatorluğu’nda yerel yönetim konusuyla ilgilenenler faydalanacaktır.
Hasan Çolak
Çolak, Hasan. “Turkish abstract of 'of Ottoman Urban Neighbourhoods'". Translated by Hasan Çolak. In Cities as Built and Lived Environments: Scholarship from Muslim Contexts, 1875 to 2011, by Aptin Khanbaghi, 276. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2014.
Muslim Civilisations Abstracts - The Aga Khan University