Esad, Mehmed ve Erdem, Sadık. Mir’ât-ı Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn: İstanbul Teknik Üniversitesi Tarihçesi. İstanbul: İ.T.Ü. Bilim ve Teknoloji Tarihi Araştırma Merkezi, 1986, 330 s.
ÖZET
Mir’ât-ı Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn: İstanbul Teknik Üniversitesi Tarihçesi
Bu eser, günümüz Türkiyesi’nde halen öğretime devam eden İstanbul Teknik Üniversitesinin tarihine ışık tutmaktadır. İlk defa 1896 yılında basılan kitabın yazarı, Harp Okulu öğretmenlerinden Kolağası Mehmed Esad’dır. Sadık Erdem, Osmanlıca basılan bu kitabı Latin harflerine aktarmıştır. Metinlerin okuyucu tarafından daha rahat anlaşılmasına yardımcı olmak amacıyla Osmanlıca sözcüklerin günümüz Türkçesindeki karşılıkları kitabın sonuna küçük bir sözlük şeklinde ilave edilmiştir.
Pozitif bilimlerin öğretilmesi ve askeriyede kullanılması amacıyla 1795 yılında, Mir’ât-ı Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn adıyla kurulan okul; 1909 yılında “Mühendis Mektebi”, 1928 yılında “Yüksek Mühendis Mektebi”, 1941 yılında “Yüksek Mühendis Okulu” ve son olarak 1944 yılında “İstanbul Teknik Üniversitesi” adını almıştır.
Eserin giriş bölümünde Osmanlı İmparatorluğu’nda neden bir mühendis okuluna gerek duyulduğu, bu okulu kurabilmek için neler gerektiği dile getirilerek okulun amaçları anlatılmıştır. Ayrıca ders programının nasıl olacağı, öğretmenlerin nereden gelecekleri, neler öğretecekleri, öğrencilerin nasıl alınacağı, ayrıntılı olarak eğitimin içeriği açıklanmıştır.
Kitapta, askerî okul öğrencilerinin hangi kurallar çerçevesinde eğitim alacaklarının açıklandığı Nizamname’ye de maddeler hâlinde yer verilmiş; ayrıca tüm derslerin içerikleri açıklanmıştır. Kitabın sonunda, okulda öğretmenlik yapanların – isimleriyle birlikte okulda görev alan yüksek rütbeli askerlerle ilgili biyografik bilgiler de verilmiştir. Bu bölümde 1849 yılında okulda görev yapan yabancı öğretmenler ile okulun vefat eden öğretmenleri hakkında da kısa bilgiler yer almaktadır. Kitapta derslerin nasıl kontrol edileceği maddeler hâlinde açıklanmış; öğrencilerin okuldaki davranışlarını belirleyen kurallar da bir “nizamnâme” şeklinde yazılmıştır.
Her ne kadar Osmanlıca kelimelerin anlaşılmasında yardımcı olması için kitabın sonunda bir sözlük verilmiş olsa da Osmanlıcaya yabancı olanların kolaylıkla okuyamayacağı bu kitap, daha çok askerî tarihle ilgilenenlerin faydalanabileceği bir eserdir.
Feryal Tansuğ
Tansuğ, Feryal. “Turkish abstract of 'of Mir'ât-ı Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn: The History of Istanbul Technical University'". Translated by Feryal Tansuğ. In Cities as Built and Lived Environments: Scholarship from Muslim Contexts, 1875 to 2011, by Aptin Khanbaghi. 264. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2014.
Muslim Civilisations Abstracts - The Aga Khan University
