بلحسين، محمد المنجي. مدينة تونس في القرن الحادي و العشرين. تونس: المطبعة العصرية، ١٩٩۷، ۷١٩ ص

Bilhusayn, Muhammad al-Munji. Madinat Tunis fi al-Qarn al-Hadi wa-al-ʻIshrin. Tunis: Al-Matba‘ah al-‘Asriyyah, 1997, 719 s.

700 sayfanın üzerindeki bu kitap üç ana bölüme ayrılmıştır. İlk bölümde Tunus şehrinin 5000 yıl öncesine dayanan kuruluşundan 20. yüzyılın sonlarına kadar ayrıntılı tarihsel hikâyesi verilmektedir. Bu bölümde yer alan her bir kısım Fenikeliler, Romalılar ve Vandallardan başlayıp Ağlebîler, Fâtımîler, Hafsîler ve Osmanlılar gibi çeşitli Müslüman medeniyetler ile bunları takip eden Fransız sömürge yönetimi ile bağımsızlığa kadar uzanan dönemleri ele almaktadır. Bu medeniyetlerin şehrin mimarisi, nüfusu, ekonomisi ve kültürü üzerindeki etkisi, şehrin banliyölerini ve merkezî bölgelerini konu edinen tasvirler eşliğinde açıklanmaktadır. İkinci bölümde şehre yönelik son derece önemli ulusal ve yabancı göç hareketleri irdelenmektedir. Söz konusu hareketler şehrin genişlemesine ve demografik yapısının değişmesine neden olmuştur. Üçüncü bölümde artan gecekondulaşma sorunu ve bu sorunun çözümü gibi konular ele alınmaktadır.

Genel olarak incelendiğinde, kitap oldukça kapsamlıdır. Eski ve çağdaş Tunus’un çeşitli yönlerini ayrıntılı bir şekilde içeren kitap, bu bakımdan yalnızca Tunus şehrinin tarihi üzerinde çalışan araştırmacılar tarafından değil, aynı zamanda genel Tunus tarihini araştıranlar tarafından da kullanılabilecek önemli bir kaynaktır. Bölümlerin kronolojik tertibi kitabı okumayı ve şehrin zaman içerisinde geçirdiği dönüşümü takip etmeyi kolaylaştırmaktadır. Ayrıca, kitabı pek çok okur için anlaşılır kılan basit basit bir dil kullanmaktadır ki, Öte yandan, yazar, her bölümün sonunda bazı resimler sunmakta ve böylece kitabın konusunu daha somut hâle getirmektedir. Yazarın Tunuslu olması, verdiği açıklamaların ve tasvirlerin gerçekliğini ve orijinalliğini güçlendirmektedir.

Bununla birlikte, kitabın bazı kusurları bulunmaktadır. Örneğin, kitabın başlığı içeriği yansıtmamakta ve bu nedenle de okuyucuyu kitabın yalnızca 21. yüzyılı ele aldığını düşündürmektedir. Bir diğer önemli zaaf ise, yazarın zikrettiği bilgileri sık sık yeniden dile getirmesi nedeniyle ortaya çıkan tekrarlardır. Buna ilaveten, kitapta alıntı yapılan kaynakların sayısı son derece sınırlıdır ve kaynakça bu zaafı yansıtmaktadır. Son olarak, her ne kadar yazar pek çok kavramın tanımlarını veriyorsa da önemli bir kavramı açıklamamaktadır: “al-Hadira”. Açıktır ki, yazar, her okuyucunun bu kavramı bildiğini varsaymaktadır. Fakat bu kavramın sonradan Tunus ülkesinin başkenti olan Tunus şehrinin ismi olduğunu tahmin etmek, Tunuslu olmayan bir okuyucu için son derece zordur.

Meriam Ben Amor

Çeviren Fatih Taştan