صالحية، محمد عيسى. مدينة القدس:
السكان و الأرض (العرب و اليهود) ۱٢۷٥-۱۳٦٨ھ/۱٨٥٨-۱٩٤٨م. بيروت:
مركز الزيتونة للدراسات و الاستشارات، ۲۰٠٩،
۱٢٥ص.
Salihiyah, Muhammad ʻIsa. Madinat al-Quds: al-Sukkan wa-al-Ard (al-ʻArab wa-al-Yahud) 1275-1368 AH./ 1858-1948 CE. Beirut: Markaz al-Zaytunah lil-Dirasat wa-al-Istisharat, 2009, 125 s.
ÖZET
Kudüs: Arazisi ve (Arap ve Yahudi) Sakinleri Hicrî 1275-1368/Miladî 1858-1948
مدينة القدس: السكان و الأرض (العرب و اليهود) ۱٢۷٥-۱۳٦٨ھ/۱٨٥٨-۱٩٤٨م
Bu kitap, iki bölümünde Osmanlı yönetiminden İngiliz işgaline kadar doksan yıl boyunca Kudüs’ü ile hem Arap hem de Yahudi sakinlerini etkileyen tarihsel değişimlerin izini sürmektedir. Bununla birlikte eser, Kudüs’teki Arapların ve Yahudilerin on altıncı ve on yedinci yüzyıllardaki durumlarını kısaca gözden geçirmek suretiyle başlamaktadır.
Eser mevzuatı delmek üzere Siyonistlerce kullanılan ve onların Osmanlılar döneminde göç etmelerini, yerleşmelerini ve arazileri ele geçirmelerini sağlayan yöntemlere ışık tutmaktadır. Kitap, on yedinci yüzyılın başlarına kadar ellerinde herhangi bir mülk bulunmayan önemsiz miktardaki yabancı Yahudileri ve kötüleşen ekonomik şartlar dolayısıyla göç eden ve şehir dışına yerleşen Yahudileri de ele almaktadır.
Kitap, Yahudilerin o dönemde Kudüs’e önem atfetmediklerini göstermektedir. Çalışma, İngilizlerin Nikbet’te (felaket) oynadığı rolün yanı sıra Siyonist hareketi güçlendiren mevzuata ve kanunlara da ışık tutmaktadır. Bu, Siyonistlerin yaklaşık yüzyıllık bir süre boyunca Filistin topraklarının % 6’sından fazlasını ele geçiremediği gerçeğine rağmen ortaya çıkmıştır.
Yazar Yahudi göçmenlerin Kudüs sınırlarına yerleştirilişini ve onların bu bölgenin mülkiyetini üzerlerine geçirmeyi nasıl başardıklarını açıklamak için iddialarını şeriat mahkemesi kayıtları ve gerek Osmanlı gerekse İsrail, Amerika veya İngiltere tarafından hazırlanan Kudüs mahreçli raporlarla desteklemektedir. Gerçekten de yazar çoğu belgenin kopyasına ayrıntılı bir ekte yer vermiştir.
Kitapta yazarın dayandığı bütün belgelerle ilgili ayrıntılı bilgileri de içeren kalabalık bir Arapça ve yabancı kaynaklar listesi bulunmaktadır. Çalışma, Kudüs’ün kitapta gözden geçirilen dönemdeki nüfus gelişim şemasını gösteren bir dizi tabloya da yer vermektedir. Bu belgeler Siyonist hareketin yerleşim emellerini gerçekleştirmedeki başarısızlıklarına işaret etmektedir ki söz konusu başarısızlık onların Batılı güçlerin yardımıyla bir savaşa girişmelerine neden olmuştur.
Eser akıcı bir üsluba sahiptir, baskı kalitesi yüksektir ve ayrıntılı bilgilerle çok iyi düzenlenmiştir. İçerdiği önemli belgeler kitabı hem parlak bir çalışma hem de Kudüs’ün kaderine ilgi duyan araştırmacılar ve genel okuyucular için çok zengin bir kaynak hâline getirmektedir.
Dahlia Sabry
Çeviren Fatih Taştan