Yedi Gözlem

قتيل، محمد حسن. هفت تماشای ميرزا قتيل. لکناو: مطبع نول کيشور، ١٨۷۵ ، ١۶۴ ص

Qatil, Muhammad Hasan. Haft Tamasha-yi Mirza Qatil. Lucknow: Matbaʻ-yi Nul Kishur, 1875, 164 s.

Haft Tamasha ya da Yedi Gözlem (ilk basımı 1875) 18. ve 19. yüzyıl Kuzey Hindistan kentlerindeki çeşitli Hindu ve Müslüman toplumsal grupların avam ve elit “görenek ve âdetleri”ne dair yedi kısımdan oluşan Farsça anlatımdır. Yazarı Muhammad Qatil, Kshatriya kastından bir Hindu ailenin çocuğu olarak 1758 yılında Delhi’de doğmuş, 14 yaşında Müslümanlığın Şii- Caferi- mezhebine ihtida etmiş ve 1817 yılında Delhi’de ölmüştür. Bu kitabı ölümünden kısa bir süre önce, ziyarete gelmiş İranlı bir din adamı olan Mirza Muhammed Hüseyin’in ricası üzerine kaleme almıştır.

Yazar, Hindu mezhepsel inançlarının yazılı kaynaklarını seçmiş, Sanskrit mitolojisini tarihsel dokümantasyon olarak ele almıştır. Delhi ve Lucknow bölgelerinde yaşandığı haliyle Hindu takvimindeki kutsal günler ile Hindu festival ve törenlerinin kişisel gözleme dayalı olduğu anlaşılan ayrıntılı betimlemelerine başlı başına bölümler ayırmıştır. Bunların her birinde Müslüman katılımının derecesini ve doğasını tartışmış; bir noktada bu katılımın son dönemlerdeki Britanya baskısı nedeniyle azaldığını gözlemlemiştir. Çok çeşitli üst Hindu kastlarındaki evlilik, doğum ve ölüm törenlerini – sati ya da kadınların kocaları öldüğünde kocalarıyla birlikte yakılarak kurban edilmesi dâhil – ele almış; üst Hintli Müslüman kastlarının, bazı durumlarda Delhi, bazı durumlarda Lucknow ve sıklıkla diğer bölgelerdeki topluluklara özgü göreneklerine ayrı bir kısım ayırmıştır.

Qatil’in, çerçevesinin bir yanda Hindu ve Müslüman elitleri diğer yanda fakir cahil kitleler arasındaki – yazar kendisini baştakilerle birlikte konumlandırmaktadır – ayrımla çizildiğini şerh düştüğü anlatısı, Kuzey Hindistan’ın çok büyük farklılıklara sahip nüfusunun gündelik “örflerinin” – yazar bu terimi özgürce icra edilen ve memnuniyet verici bir eylem olarak tanımlamaktadır – zengin bir yerel etnografisini sunmaktadır.

Prashant Keshavmurthy

Çeviren Metin Yeğenoğlu